• کلیات باس بار

در مقاله قبلی مقدمه ائی بر سیستم باس بار ارائه شد. اینک به شرح کلیات باس بار می پردازم.

با توجه به اینکه واژه و مکانیزم باس بار برای اغلب افراد شناخته شده نیست و یا کسانی که با باس بار آشنایی دارند با واژه های دیگری برخورد داشته اند، لذا در این فصل واژه ها، تعاریف، تاریخچه و اصطلاحات باس بار مختصرا شرح داده می شود.

1‌.1‌تعریف و اصطلاحات باس بار 

     "باس با" متشکل از دو کلمه "باس" به معنی مسیر عبور، گذرگاه، محفظه قرار گیری و "بار" به معنی شمش (فلز هادی برق) میباشد. در نامهای تجاری الکتریکی، باس بار به شمش هادی برق (مس و آلومینیوم)که جهت هدایت جریان در تابلوها(شینه، عمدتا مسی) اطلاق میگردد.

      بدین ترتیب باس بار محفظه ایست که: در آن دو یا چند شمش عایق شده، کنار هم، جهت عبور جریان الکتریکی قرار گرفته اند.  

 از نامهای دیگر باس بار که در دنیا متداول می باشد، می توان به: "باسداکت"، "باس بار ترانکینگ"، "باس وی" اشاره نمود. همه آنها مفهوم واحد دارند. در دنیا نیز با این اسامی شناخته می شوند. به عنوان مثال در ایران، آلمان و آمریکا اصطلاح عمده نزد مجریان و تولید کنندگان، "باسداکت" می باشد. اما واژه ی "باس بار" عمومیت جهانی دارد.

1‌.2‌تاریخچه ی باس بار و تولید کنندگان 

در سال 1920 میلادی در کشور امریکا تئوری عبور و هدایت جریان برق توسط سیستم باس بار مطرح گردید و شرکت جنرال الکتریک متصدی بررسی فنی، تولید و اجرای این سیستم، برای اولین بار در جهان شد.

بدین ترتیب که: با پایان رسیدن مراحل اولیه طراحی ساختمان 52 طبقه ای و همزمان توسعه کارخانجات جنرال موتورز، متصدیان و طراحان برج از یک طرف و دست اندر کاران جنرال موتورز از طرف دیگر، متوجه معضلات زیادی جهت انتقال الکتریسیته به طبقات برج و سالن های تولیدشدند. بدین ترتیب که با تراکم بالای کابل: اولا نیاز به فضای زیادی جهت عبور کابل بوده و ثانیا مشکلات عدیده ای را میتوانست برای دو مجموعه فراهم آورد (که در قسمت های بعدی بدان پرداخته می شود). متصدیان را بر آن داشت تا اقدامی برای حل معضلات پیش رو انجام دهند. و نهایتا شرکت جنرال الکتریک متصدی حل این بحران گردید. نتیجتا با پیشنهاد و اجرای سیستم باس بار به جای سیستم کابلی، رایزر عبور تاسیسات برقی را در ساختمان مذکور از 70 متر مربع به 4 متر مربع کاهش داد و از طرفی غالب معضلات فراروی سیستم کابلی در کارخانه مذکور را بهبود بخشید. به این صورت در آن زمان تحولی عظیم در صنعت انتقال نیرو در ساختمانهایی این چنین و متعاقبا در صنایع دیگر بوجود آمد و طی کمتر از چهل سال با توجه به صنعتی شدن کشورهای دیگر رایج گردید.

در ایران در سالهای قبل از انقلاب اسلامی، در کارخانجات صنایع نظامی، صنایع مرتبط نفتی وپتروشیمی در مجموع قریب به 80 مجموعه از طریق شرکت جنرال الکتریک به این سیستم مجهز گردیدند. در سالهای پس از انقلاب اسلامی و به دنبال رشد صنعتی در کشور، نیاز به این مهم در کشور بیشتر گردید، تا جایی که شرکتهای بزرگ خودرو سازی از قبیل: ایران خودرو، سایپا، تراکتور سازی تبریز  و به دنبال آنکارخانجات و ساختمان های کوچکتر نیز به این سیستم مجهز شدند. از آن جمله میتوان به مترو شهری تهران (خط انتقال 750V  - DC ) و کتابخانه ملی ایران (که خود مجری سیستم باس بار آنها بوده ام)، برج میلاد تهران، اخیرا انتقال برق فشار قوی اتوبان طبقاتی صدر  و نهایتا اکنون در ایران بالغ بر 1000 پروژه این سیستم را جایگزین سیستم انتقال کابلی نمودند.   

تولید باس بار در ایران بعد از جنگ تحمیلی و آغاز دوره ی سازندگی در سال 1370 شروع گردید. در کشورهای دیگر که سابقه ی بیشتری نسبت به ایران در امر تولید باس بار دارند، می توان به این شرکتها اشاره نمود: 

GENERAL ELECTRIC Co  امریکا، SQD. Co   امریکا، NORMA BASBAR .Co   انگلستان، SIEMENS آلمان، MOLLER  آلمان، WESTING HOUSE . Co انگلستان، EAE   ترکیه، GERSAN   ترکیه و   Tele mechanic فرانسه اشاره کرد.

1‌.3‌ساختار باس بار  

  همانگونه که از تعریف باس بار بر می آید، ساختار مکانیکی آن تشکیل شده است از: دو یا چند شمش هادی برق عایق شده، در یک محفظه فلزی (گالوانیزه یا آلومینیوم) باقابلیت انشعاب پذیری کنار یکدیگر قراردارند.

بدین ترتیب که ابتدا به ساکن تمام هادی برق به صورت یکپارچه قلع اندود شده سپس با میکرو فیلمهای عایق الکتریکی و چسب های مخصوص که تحمل حرارت بالا را دارند کاور می گردند. نهایتا بسته به نوع مصرف و سفارش، طبق استاندارد IEC (تک فاز، سه فاز، سه فاز و نول، سه فاز و نول و ارت) به صورت : II   و III  و I V وV   ویا مضربی از آنها کنار هم قرار گرفته و مجددا عایق می گردند. و نهایتا در محفظه ی فلزی ضد زنگ که عمدتا گالوانیزه و آلومینیوم می باشند قرار می گیرند. استاندارد طول آنها 3 یا 4 متر می باشد، در موارد خاص طولهای کمتر نیز تولید می گردد. نکته ی حائز اهمیت در ساختار باس بار مدولار بودن آن می باشد. با این توضیح که برای تغییر مسیر سیستم در هر جهت و زاویه ای زانو های مخصوص، طبق استاندارد های مجاز تولید می گردند. نکته ی دیگر در ساختار آن انشعاب پذیری دو طرفه با فاصله ی میانگین 90 سانتیمتری می باشد که روی طولهای مذکور تعبیه شده است، از طرفی نقاط اتصال دو باس بار قابلیت انشعاب پذیری دارند. در بخشهای بعدی  بیشتر به ساختار  پرداخته میشود.

 نوع هادی در باس بار و کابل یکسان بوده (عمدتا مس یا آلومینیوم) و تفاوت این دو سیستم در ساختار و چگونگی چینش هادی ها در آنها می باشد و این تفاوت در چینش، سبب قابلیت های ویژه ای برای باس بار گردیده که هدف از جمع آوری این مجموعه پرداختن به این موضوع می باشد لذا توجه به ساختار باس بار از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. 

 با توجه به اشکال زیر درک بهتری از ساختار باس بار میتوان یافت.

این مقاله ادامه دارد...

 سعید کیا